Alexandre İsrael Helphand Parvus –II

Lenin ve Trocki’nin ihtilal arkadaşı, İttihatçıların iktisat üstadı, Tanin ve Türk Yurdu yazarı, Marksist ve milyoner…

Parvus’un Bir Makalesinden

Parvus’un Türk Yurdu’na yazdı­ğı makalelerden biri “Türk Gençleri­ne Mektup” adını taşımaktadır. (C. 3, s. 571 – 74 ve C. 4, s. 723 – 27, Ağus­tos 1912)

Gençler, memleketin kötü duru­munu görmekte ve onu bu halden kurtarmak için bir şeyler yapmak istemektedirler. “Ne yapmalı?” diye so­ran gençlerin bu suallerine cevap ve­rilmesi için “Türk Yurdu İdaresi” Parvus’a da müracaat etmiştir. (Ne yapmalı sualinin Lenin’in yazılarına başlık olduğunu hatırlatalım).

Yazar,bu sualin “milletin iktisâdî menfaatlerine temas eden cihetleri­ne” elinden geldiği kadar cevap vermeye çalışacağını söyleyerek, mecmu­aya bu teveccühünden dolayı teşekkür ediyor.

Yazının bundan sonra gelen ve “giriş” mâhiyeti taşıyan kısmını, dikkate şayan bulduğumuz için —biraz sa­deleştirerek— aşağıya alıyoruz:

“Ben, Türk gençlerine tecrübelerim ve bilgilerim ile hizmete hazırım. Fakat benden her sual için hazır cevap talep edilmemesini rica ederim. Ben, bugün size müşkilât ver­mekte bulunan mes’elelere benzer mes’elelerin başka memleketlerde ne sûretle halledilmiş olduklarını ve Avrupa müessese ve usullerinin memle­ketinizde ne sûrette tesis ve tatbik edilebileceklerini gösterebilirim. Fakat siz, benim bu hususa dair vereceğim malumattan istifâde ile kendi mese­lelerinizi, bu memlekette büyüyen ve onun havasıyla yaşamış bulunan bizzat sizler halletmeye borçlu olacak­sınız. Ben, “Türk Yurdu” tarafından, hakkımda gösterilen teveccüh üzerine, memleketinizin menfaati için deruhte ettiğim bu işte, sizden yardım beklerim.”

“Eğer milletinizin hayatını merakla tetkik eder de onun ihtiyaçlarını anlamaya çalışırsanız, bana bu hususta yardım edebilirsiniz. Benim sesim Avrupa’dan geliyor, hâlbuki sizin sesiniz, milletinizin sinesinden çıkarak kendisini işittirmelidir. Memleketiniz iktisadî tetkiklere muhtaçtır. Bunun ne suretle icra edileceğini, makalemizin daha aşağılarında göreceksiniz. Ben, sizin yalnız makaleleri okumanızı değil, icraatta bulunmanızı beklemekteyim.”

1. Biz, memleketinizde, ziraatin terakkisi, köylülerin ihtiyaçları ve zirai ıslahat hakkında müdâvele-i efkârda bulunacağız.
2. Biz, denizyolları meseleleriyle de iştigal edeceğiz. Memleketinizde mümkün olduğu ka­dar demiryolları inşa edilmesini ve bu yolların halk tabakalarının zararı­nı mücip olmayıp, onların ancak iyi­liklerine hizmet eylemeleri için ne yapmak lâzım geleceğini tetkik ve tetebbu eyleyeceğiz.
3. Biz, memleketi­nizde sanayiin inkişâfından, fabrika ve imalathaneler tesisinden, ticaret ve denizyollarının terakkisinden bah­sedeceğiz (…) En evvel yapılması lâzım gelen bir vazife varsa o da, memleketi büsbütün harab olmaktan ve başkaları tarafından soyulmaktan kurtarmaktır.

“Evet, siz, yarı harabeye dön­müş bir hânede yaşıyorsunuz. Bu evin çoktan çürümüş olan duvarları, bu günkü muharebe (Balkan Harbi) sebebiyle tamamiyle yıkık bir hâle gelmiştir. Artık açık kalan kapılar­dan komşular, sokaktan geçenler vel­hâsıl davet edilmemiş birtakım kim­seler içeri girmektedirler. Bu hâneye giren insanlardan her biri arzusuna gö­re hareket ediyor. Bazıları hâne sa­hibine nasihatte bulunuyor, birtakımı da onu doğrudan doğruya tehdit edi­yor. (…) Her biri mümkün mertebe daha kıymetli bir ganimet parçası yakalamaya çalışıyor. Hâlbuki asıl hâne sahipleri akıllarını kaybetmiş­ler, ne yapacaklarını bilmiyorlar.”

“(…) Siz, bu muharebenin orta­ya çıkardığı mâli meselelerin halli için Paris’te bir konferans akd edile­ceğini biliyorsunuz. Memleketinizin bundan sonraki inkişafı, bu konferanstan husûle gelecek neticele­re bağlı bulunacaktır. (…) Siz ilk iş olarak, menfaatlerinizi maliye konfe­ransına karşı müdafaa edebilmek için pek büyük gayretlerde bulunmalısınız. (…) Sesinizi işittirmelisiniz. Bu­nun için de önce parlamentonuz açılmalıdır…”

Görüldüğü gibi Parvus, mevzua vâkıf olduktan başka, mantıkî ve gerçekçidir. Gözden geçirdiğimiz yazılarında, Marksizm, ihtilâl hatta Sos­yalizmden bahsettiğine rastlamadık. Daima yabancı sermaye, Avrupa ban­kalarının baskısı, Duyûn-u Umûmiye aleyhinde yazmakta, iktisadî mesele­lerin ehemmiyeti üzerinde ısrarla durmaktadır… Türkiye’nin onun gözündeki değerinin, Rusya’yı yıkmak ve ihtilâle hazır hale getirmekte kul­lanılacak bir âletten başka bir şey olmadığı anlaşılmaktadır.

KİTAPLARI

Parvus’un Almanya’da çıkan kitaplarından bildiklerimiz:

• – “Die kolonialpolitik und der suzammenbruch” Berlin 1970, (Kolonyalizm Politikası Ve Yıkılışı)
• – “Der staat, die indistru und der sozialismus” Dresden 1910 (Endüstri Ve Sosyalizm Memleketi)
• – “Der klassenkampf des proleterats” Berlin 1911, (Proleteryanın Sınıf Kavgası)

Türkiye’ye geldikten sonra ise şu kitapları çıkmıştır:

• – “Türkiye’nin Can Damarı-Devlet-İ Osmâniye’nin Borçları Ve Islâhı” İstanbul, 1330, Şems Matbaası, 3/246 sayfa, Dağıtım yeri: Türk Yurdu Kütüphanesi.
  Kitabın İçindeki bazı bölüm­ler, daha önce gazete ve mecmualarda çıkmış yazıların tekrar neş­ridir. Eser, sekiz bâb ve bir zeyl(ek),’ den müteşekkildir. Bu sekiz bölü­mün başlıklarını, bir fikir vermek üzere, aynen derc ediyorum:

“Türkiye’nin esâret-i mâliyesi nasıl başladı ve nasıl inkişaf etti

‘Tasfiye-i Hesâbât İstikrazı’
‘Düyun-U Mübeddele-i Muvahhede Vâridat Fazlalarının Tezâyüdü’
‘İkramiyeli Demiryolu Tahvilâtı’
‘Osmanlı Devlet Rantı İhdâsı’
‘Türkiye’de Zi­raatın İstikbâli’
‘Türkiye’nin İnki­şâf-ı Mâlisi’
‘Tütün İnhisarı ve Tü­tün Rejisi’ Zeyl: Hükümet İnhisarı Mes’elesi.”
Kitabın başında üç sayfa tu­tan mukaddimenin son paragrafı, eserin mütercimi hakkında bir ipucu vermektedir. Aynen: “Nihâyet de, mütercim Emin Râşid Bey’e eserin tercümesi Emin sunda göstermiş olduğu dikkat ve ihtimamdan dolayı beyân-î minnet dârî ederim.”

• – “Umûmi Harp Neticelerinden: Almanya Galip Gelirse” İs­tanbul, 1330 (1914), Kader Mat­baası, 24 sayfa.
  1914 Ağustos’u başında patlayan Cihan Harbi neticesinde Al­manya’nın kazanmasının, dünya si­yasi coğrafyası ve politikasına yapacağı tesirler ve Osmanlı Devleti’nin durumunun ne olacağı.
  
  
• – “Umûmi Harp Neticelerinden: İngiltere Galip Gelirse” İstan­bul, 1330 (1914), Kader Mat­baası, 31/1 sayfa, çıkaran: “Türk Yurdu Kütüphanesi”.
  Bu risale de yukarıdakinin “İkinci fasıl”ı olarak yazılmıştır. Ay­nı şekilde, İngiltere’nin kazanması halinde neler olacağını incelemek­tedir.
  Bilindiği gibi Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Harbi’ne üç ay sonra, 1914 Kasım’ı başında girmiştir. Fa­kat o sırada Alman orduları Fransa önünde durdurulmuş ve harp tali­hi Almanya aleyhine dönmüştü.
  Parvus bu kitapçıklarında, İn­giltere’nin harbi kazanmasının “harbe katılmamış olsak da” bi­zim çok aleyhimize olacağını; Al­manya’nın kazanması hâlinde ise, bu tehlikeden kurtulacağımız gibi büyük menfaatler temin edeceği­mizi telkin etmeye Almanya’nın yanında harbe girmemizi tavsiye ediyor.
• – “Umûmi Harpten Sonra De­vamlı Bir Sulh”
  Yukarıdaki kitabın son sayfa­sında bu kitabın çıkacağı ilân edil­mektedir. Bulamadığımız için mev­zuu hakkında “adından anlaşılan­dan fazla” bir bilgi edinemedik.

Gelecek Yazı: (Alexandre İsrael Helphand Parvus -III, “Dikkatler, Düşünceler, Suâller “)

---

M. Ertuğrul DÜZDAĞ
Kaynak: Sebil Gazetesi, Cilt 1, Sayı 2, Fazilet Matbaası, 9 Ocak 1976